Ίρβιν Γιάλομ: Μπροστά στο μεγαλείο της αληθινής αγάπης υποκλίνεται ακόμη και ο ίδιος ο θάνατος

Οταν σου δίνεται η ευκαιρία να μιλήσεις με ανθρώπους τα γραφόμενα των οποίων σου έχουν αλλάξει τη ζωή, υπάρχει πάντοτε ο κίνδυνος της απομυθοποίησης. Στην περίπτωση του Ιρβιν Γιάλομ όμως, ευτυχώς δεν συνέβη κάτι τέτοιο.

Σήκωσε το τηλέφωνο με φωνή νεάζουσα, κόντρα στο σοβαρό παρουσιαστικό του διανοούμενου ψυχοθεραπευτή. «Πού μάθατε να μιλάτε τόσο καλά αγγλικά;» ήταν το κομπλιμέντο που μου έκανε θρυμματίζοντας τον πάγο και εγώ έσπευσα να του εξηγήσω ότι έχω να ευχαριστήσω τις αμερικανικές σαπουνόπερες κατά τις οποίες οι πρωταγωνιστές επαναλαμβάνουν τα ίδια λόγια αργά, βασανιστικά και όπως φαίνεται, εποικοδομητικά. Αρχίζοντας την κουβέντα, δεν θα μπορούσα ποτέ να φανταστώ ότι θα περνούσα τόσο καλά μιλώντας με κάποιον για τον θάνατο.

Ο συγγραφέας του μπεστ σέλερ «Οταν έκλαψε ο Νίτσε» και πολλών άλλων βιβλίων που δεν προλαβαίνουν να παλιώσουν στα ελληνικά βιβλιοπωλεία, έρχεται να μας διδάξει πόσο πλήρεις θα είμαστε αν, προτού κλείσουμε για πάντα τα μάτια, έχουμε προλάβει να κλείσουμε το μάτι στον ίδιο τον θάνατο.

– Στο πιο πρόσφατο βιβλίο σας «Στον κήπο του Επίκουρου.Αφήνοντας πίσω τον τρόμο του θανάτου» γίνεστε πιο εξομολογητικός από κάθε άλλη φορά,δεν διστάζετε να μιλήσετε και για τις δικές σας φοβίες. Πόσο σημαντικό είναι για έναν ψυχοθεραπευτή να αποκαλύπτει την «τρωτή» πλευρά του;

«Οσο σημαντικό είναι και για έναν εραστή που καμώνεται τον Καζανόβα, να αποκαλύπτει ότι πίσω από όλες αυτές τις κατακτήσεις κρύβεται ένας άνδρας που φοβάται να ερωτευθεί τη μία και μοναδική. Οταν ήμουν έφηβος, είχα εφεύρει έναν πολύ πρωτότυπο τρόπο να ξορκίζω τον φόβο του θανάτου: πήγαινα με τους φίλους μου σε ταινίες τρόμου και κάναμε διαγωνισμό… στριγκλιών σε κάθε φρικιαστική σκηνή. Μεγαλώνοντας, συνειδητοποίησα ότι έπρεπε επειγόντως να βρω νέες διεξόδους».

– Θα θέλατε να ζήσετε για πάντα;

«Σε καμία περίπτωση! Αν θα μπορούσα να ζήσω για πάντα, πιστεύω ότι θα… πέθαινα από ανία. Η αθανασία είναι τρομερά βαρετή, δεν έχει σασπένς. Πάρτε για παράδειγμα τους θεούς των αρχαίων Ελλήνων. Επλητταν αφόρητα και ο μόνος τρόπος διασκέδασής τους ήταν να ασχολούνται με τους κοινούς θνητούς».

– Υπάρχει τελικά αντίδοτο στον φόβο του θανάτου;

«Οχι ακριβώς. Ολοι φοβόμαστε. Αν όμως μπορούσαμε να ζήσουμε για πάντα, θα ήμασταν αναβλητικοί μέχρι αηδίας. Το “εδώ και τώρα” δεν θα είχε καμία αξία. Αν ως θνητοί σνομπάρουμε τόσο πολύ το παρόν, φανταστείτε πώς θα του συμπεριφερόμασταν ως αθάνατοι. Το μυστικό είναι να μην αφήνουμε απωθημένα. Οσο περισσότερα πράγματα ζεις, τόσο λιγότερο αγχώνεσαι για τον θάνατο».

-Εχετε πει ότι στην ουσία οι περισσότερες αν όχι όλες οι φοβίες του ανθρώπου είναι κεκαλυμμένος φόβος για τον θάνατο…

«Οντως. Κάπου εκεί κρύβεται και η δυσκολία δύο ανθρώπων να μείνουν μαζί για πολύ καιρό. Μιλούν για τον θάνατο του έρωτα, λες και κάνουν πρόβα τζενεράλε για το άλλο, το ακόμη πιο τρομακτικό φινάλε. Εγώ όμως πιστεύω ότι η αληθινή αγάπη δεν πεθαίνει. Ο παράφορος έρωτας που δεν έχει βάση και λογική φεύγει και πολύ καλά κάνει. Εχω όμως έναν πολύ ευτυχισμένο γάμο και φιλικά ζευγάρια που ζουν αρμονικά μεταξύ τους που μπορούν να αποδείξουν ότι δύο άνθρωποι όταν είναι ενωμένοι έχουν τη δύναμη να αντιμετωπίσουν από κοινού τον φόβο του θανάτου. Βλέπουμε, για παράδειγμα, έναν άνδρα να πεθαίνει και λίγο καιρό αργότερα να τον ακολουθεί η γυναίκα του, σβήνοντας έτσι απλά, μην μπορώντας να αντέξει την απώλειά του. Μπροστά σε τέτοιο μεγαλείο, υποκλίνεται ακόμη και ο ίδιος ο θάνατος».

– Πόσο βαρετό είναι αλήθεια να είσαι ψυχίατρος και άρα να είσαι σε θέση να εξηγήσεις ανά πάσα στιγμή τι ακριβώς σου συμβαίνει,γιατί δρας με έναν συγκεκριμένο τρόπο,τι σημαίνουν τα όνειρά σου;

«Αυτός είναι ένας μεγάλος μύθος. Ούτε είμαι σε θέση να ξέρω τα πάντα για μένα, ούτε και να ερμηνεύω τα όνειρά μου. Δεν σταματώ να με εκπλήσσω. Βλέπω απίστευτα πράγματα στον ύπνο μου και δεν έχω ιδέα τι σημαίνουν. Το ψάχνω και εγώ όπως όλος ο κόσμος. Τα όνειρα είναι τα ντελικατέσεν της ψυχής. Και ο χαρακτήρας του καθενός είναι σαν καλειδοσκόπιο- ποτέ δεν καταφέρνεις να έχεις πλήρη εικόνα».

– Συναντάτε ανθρώπους δύσπιστους απέναντι στην ψυχοθεραπεία;

«Οχι τόσο συχνά όσο παλιά. Κάποτε ήταν μεγάλο ταμπού να είσαι ψυχοθεραπευόμενος, όπως και να είσαι ψυχοθεραπευτής. Ο μεν ήταν ο “τρελός” και ο δε, ο “τρελογιατρός”».

– Θεωρείτε ότι τα τελευταία χρόνια η ψυχοθεραπεία έχει γίνει περισσότερο ανάγκη παρά μόδα;

«Αν μιλάμε για τις ΗΠΑ, μιλάμε για μόδα. Αν αναφερόμαστε στον υπόλοιπο κόσμο, μιλάμε για ανάγκη. Για παράδειγμα, οι Αμερικανοί προτιμούν να διαβάζουν βιβλία του τύπου “πώς θα γίνετε πλουσιότεροι”, παρά κάτι που μπορεί να τους βοηθήσει ουσιαστικά. Δεν μπορώ να πιστέψω στα αφτιά μου κάθε φορά που πληροφορούμαι για τις πωλήσεις των βιβλίων μου στη χώρα σας. Πουλάω πολύ περισσότερο στην Ελλάδα, παρά στην Αμερική. Συγκριτικά με τον πληθυσμό σας, το ελληνικό κοινό είναι το μεγαλύτερο και το πιο πιστό που είχα ποτέ».

– Πώς το εξηγείτε αυτό;

«Εχει να κάνει με τον πολιτισμό σας. Οι Ελληνες εμπνέονται περισσότερο από ήρωες όπως ήταν οι αρχαίοι φιλόσοφοι, παρά από υπερήρωες όπως ήταν ο Σούπερμαν. Μου είχε κάνει μεγάλη εντύπωση η έκθεση βιβλίου που διοργανώνεται κάτω από την Ακρόπολη. Κοντοστάθηκα σε ένα περίπτερο και συνειδητοποίησα ότι είχε τα άπαντα του Χέγκελ, τη στιγμή που η πλειονότητα των Αμερικανών δεν έχει ιδέα ποιος είναι ο Χέγκελ».

– Η σχέση σας με τη θρησκεία;

«Δεν υπάρχει. Πιστεύω ότι ο άνθρωπος ξεμπερδεύει με τον Θεό όσο περισσότερο εξοικειώνεται με την ιδέα του θανάτου. Ο σεβασμός προς τον θάνατο σε κάνει άθεο. Είναι απίστευτο το τι έχουν σκαρφιστεί κατά καιρούς οι άνθρωποι για να αποκλείσουν τον θάνατο από τη ζωή τους. Κάποιες θρησκείες βρίσκουν παρηγοριά στην υποτιθέμενη μεταθανάτια ζωή, θεωρώντας ότι οι νεκροί δίνουν ραντεβού σε ένα είδος reunion πάρτι με καλεσμένα όλα τα αγαπημένα τους πρόσωπα. Οι Αιγύπτιοι συσκεύαζαν τους νεκρούς τους σαν σάντουιτς προκειμένου να διατηρηθούν ωραίοι και φρέσκοι κτλ. κτλ.».

– Τι είναι λοιπόν για εσάς ο θάνατος;

«Αυλαία και σκοτάδι. Αυτό μπορώ να σας το υπογράψω».