Είναι Σωστό να Παίρνουμε Εκδίκηση;

ΣΥΝΗΘΩΣ λέγεται ότι η εκδίκηση είναι γλυκιά. Αυτό συμβαίνει επειδή είναι απολύτως φυσιολογικό να αγανακτούμε όταν μας προσβάλλουν ή μας βλάπτουν με κάποιον τρόπο. Η έμφυτη αίσθησή μας περί σωστού και λάθους απαιτεί να διορθώνεται η αδικία. Το ερώτημα είναι πώς;

Υπάρχουν, βέβαια, πολλές καταστάσεις στις οποίες κάποιος μπορεί να θεωρήσει ότι πρέπει να πάρει εκδίκηση, για παράδειγμα αν τον χαστουκίσουν, τον σπρώξουν, τον προσβάλουν, τον κακομεταχειριστούν φραστικά, του επιτεθούν, τον ληστέψουν, και ούτω καθεξής. Πώς νιώθετε εσείς όταν σας θίγουν προσωπικά με τον έναν ή τον άλλον τρόπο; Η αντίδραση πολλών σήμερα φαίνεται ότι είναι: “Θα φροντίσω να πληρώσουν για αυτό που έκαναν!”

Στις Ηνωμένες Πολιτείες, αρκετοί μαθητές γυμνασίου έχουν κατηγορήσει ψευδώς κάποιους καθηγητές τους για κακομεταχείριση προκειμένου να τους εκδικηθούν επειδή εκείνοι τους είχαν τιμωρήσει. «Αυτό που συμβαίνει», λέει η Μπρέντα Μίτσελ, πρόεδρος της Ένωσης Εκπαιδευτικών της Νέας Ορλεάνης, «είναι ότι άπαξ και κατηγορηθεί ο καθηγητής, η φήμη του σπιλώνεται». Ακόμη και αφού η κατηγορία αποδειχτεί ψευδής, η ζημιά θα μπορούσε να είναι μόνιμη.

Εκδίκηση – Επιβολή τιμωρίας ως αντίποινα για τυχόν βλάβη ή προσβολή, πράξη ανταπόδοσης. Η λέξη ἐκδικέω του πρωτότυπου ελληνικού κειμένου προέρχεται από τις λέξεις ἐκ και δίκη που κατά κυριολεξία σημαίνουν «από τη δικαιοσύνη», υποδηλώνοντας ότι με την εν λόγω ενέργεια επιτυγχάνεται δικαιοσύνη.

Στον εργασιακό χώρο, ολοένα και περισσότεροι δυσαρεστημένοι υπάλληλοι εκδικούνται τους εργοδότες τους καταστρέφοντας ή διαγράφοντας σημαντικές πληροφορίες από το δίκτυο των κομπιούτερ της εταιρίας. Άλλοι κλέβουν μυστικά της εταιρίας και τα πουλούν ή τα δίνουν αλλού. Εκτός από τη λεηλάτηση των ηλεκτρονικών αρχείων, «οι εργαζόμενοι εξακολουθούν να χρησιμοποιούν τις κλοπές αντικειμένων ως διαχρονική μέθοδο ανταπόδοσης», αναφέρει η εφημερίδα Δε Νιου Γιορκ Τάιμς (The New York Times). Για να καταπολεμήσουν την απειλή της εκδίκησης, πολλές εταιρίες βάζουν κάποιον υπεύθυνο ασφαλείας να συνοδεύει τον απολυμένο υπάλληλο στο γραφείο του, να τον περιμένει να μαζέψει τα πράγματά του και να τον ακολουθεί ως την έξοδο των εγκαταστάσεων.

Η συνηθέστερη μορφή εκδίκησης, και μάλιστα με διαφορά, περιλαμβάνει τα πιο κοντινά μας πρόσωπα​—φίλους, συναδέλφους και συγγενείς. Τα πληγωμένα αισθήματα από κάποια αγενή λόγια ή μια απερίσκεπτη ενέργεια μπορεί συχνά να προκαλέσουν αντεκδίκηση. Αν κάποιος φίλος σάς μιλήσει άσχημα, μήπως του απαντάτε και εσείς με αγένεια; Αν κάποιος συγγενής σάς αναστατώσει με κάποιον τρόπο, μήπως μηχανεύεστε σχέδια για να του ανταποδώσετε τα ίσα; Πόσο εύκολο είναι να ενεργήσουμε έτσι όταν αυτός που μας προσβάλλει είναι κάποιο κοντινό μας πρόσωπο!

Η Ανοησία της Εκδίκησης

Συνήθως, οι άνθρωποι ζητούν εκδίκηση για να απαλύνουν την ψυχική οδύνη που τους προκάλεσε μια προσβολή. Για παράδειγμα, η Αγία Γραφή μάς λέει πως, όταν οι γιοι του Εβραίου πατριάρχη Ιακώβ έμαθαν ότι ο Χαναναίος Συχέμ είχε ατιμάσει την αδελφή τους, τη Δείνα, «πόνεσαν . . . μέσα τους και θύμωσαν πολύ». (Γένεση 34:1-7) Για να εκδικηθούν την αδικία που είχε υποστεί η αδελφή τους, δύο από τους γιους του Ιακώβ έστησαν μια πλεκτάνη κατά του Συχέμ και του σπιτικού του. Χρησιμοποιώντας ένα τέχνασμα, ο Συμεών και ο Λευί μπήκαν στη χαναανιτική πόλη και σκότωσαν κάθε αρσενικό, περιλαμβανομένου και του Συχέμ.​—Γένεση 34:13-27.

Τακτοποίησε άραγε το ζήτημα όλη αυτή η αιματοχυσία; Όταν ο Ιακώβ έμαθε για τις πράξεις των γιων του, τους επέπληξε με τα εξής λόγια: «Μου επιφέρατε εξοστρακισμό κάνοντάς με δυσωδία στους κατοίκους του τόπου, . . . [και] αυτοί ασφαλώς θα συγκεντρωθούν εναντίον μου και θα μου επιτεθούν και θα αφανιστώ, εγώ και ο οίκος μου». (Γένεση 34:30) Ναι, αντί να τακτοποιήσουν τα ζητήματα, οι εκδικητικές τους πράξεις έφεραν το αντίθετο αποτέλεσμα. Η οικογένεια του Ιακώβ έπρεπε τώρα να φυλάγεται από τις αντεπιθέσεις των οργισμένων γειτόνων τους. Πιθανότατα για να τους προστατέψει από μια τέτοια εξέλιξη, ο Θεός έδωσε στον Ιακώβ την οδηγία να πάρει την οικογένειά του από εκείνη την περιοχή και να πάει στη Βαιθήλ.​—Γένεση 35:1, 5.

Τα γεγονότα που ακολούθησαν το βιασμό της Δείνας τονίζουν ένα σημαντικό μάθημα. Η εκδίκηση συνήθως πυροδοτεί έναν φαύλο κύκλο από επιπρόσθετες πράξεις εκδίκησης. Έτσι λοιπόν, επαληθεύεται η γερμανική παροιμία: Η εκδίκηση δεν μένει χωρίς εκδίκηση.

Ο Κύκλος της Οδύνης

Το να επικεντρώνουμε τις σκέψεις και την ενεργητικότητά μας στο πώς θα τιμωρήσουμε κάποιον που μας αδίκησε είναι καταστροφικό. Το βιβλίο Συγχώρηση​—Πώς να Κάνετε Ειρήνη με το Παρελθόν σας και να Συνεχίσετε τη Ζωή Σας (Forgiveness​—How to Make Peace With Your Past and Get On With Your Life) επισημαίνει: «Η οργή σάς κατατρώει. Κατατρώει το χρόνο και την ενεργητικότητά σας καθώς αναμοχλεύετε συνέχεια τις οδυνηρές εμπειρίες του παρελθόντος, καταριέστε από μέσα σας εκείνους που σας πλήγωσαν και μηχανεύεστε τρόπους για να ανταποδώσετε τα ίσα». Όπως περιγράφει παραστατικά η Γραφή: «Η ζήλια είναι σήψη στα κόκαλα».​—Παροιμίες 14:30.

Πράγματι, πώς μπορεί να είναι κάποιος χαρούμενος αν συσσωρεύει μέσα του μίσος και καταστροφικά αισθήματα; Ένας σχολιαστής παρατήρησε: «Αν πιστεύετε ότι “η εκδίκηση είναι γλυκιά”, κοιτάξτε καλά τα πρόσωπα εκείνων που ζητούν εκδίκηση χρόνια ολόκληρα».

Σκεφτείτε τι συμβαίνει σε πάρα πολλά μέρη της γης όπου υπάρχουν μεγάλες εντάσεις μεταξύ εθνοτήτων και θρησκειών. Συνήθως, ο ένας σκοτωμός φέρνει τον άλλον, πράγμα που απλώς τροφοδοτεί έναν ατέρμονο κύκλο μίσους και θανάτου. Για παράδειγμα, όταν μια βόμβα σκότωσε 18 νεαρά άτομα σε κάποια τρομοκρατική επίθεση, μια γυναίκα φώναζε θρηνώντας: «Πρέπει να τους το ανταποδώσουμε χίλιες φορές!» Με αυτόν τον τρόπο, απλώς αυξάνονται οι ωμότητες, ενώ ολοένα και περισσότεροι άνθρωποι παρασύρονται στη δίνη της διαμάχης.

«Μάτι Αντί Ματιού»

Μερικοί χρησιμοποιούν τη Γραφή για να δικαιολογήσουν την εκδικητικότητά τους, λέγοντας: «Μήπως δεν κάνει λόγο η Γραφή για “μάτι αντί ματιού, δόντι αντί δοντιού”;» (Λευιτικό 24:20) Εκ πρώτης όψεως, ο νόμος που απαιτούσε «μάτι αντί ματιού» μπορεί να φαίνεται ότι προήγε την εκδίκηση. Στην ουσία, όμως, συγκρατούσε ή περιόριζε τις άσκοπες πράξεις εκδίκησης. Με ποιον τρόπο;

Αν κάποιος Ισραηλίτης χτυπούσε έναν ομοεθνή του και του έβγαζε το μάτι, ο Νόμος προέβλεπε δίκαιη τιμωρία. Ωστόσο, το θύμα δεν είχε το δικαίωμα να αυτοδικήσει εναντίον του δράστη ή κάποιου συγγενή του. Ο Νόμος απαιτούσε να παραπέμψει αυτός το ζήτημα στις επίσημες αρχές​—στους διορισμένους κριτές​—για να τύχει κατάλληλου χειρισμού. Όλοι ήξεραν ότι όποιος εγκληματούσε ή βιαιοπραγούσε εσκεμμένα εναντίον κάποιου άλλου θα αντιμετώπιζε ανάλογη τιμωρία, και αυτό λειτουργούσε πολύ αποτρεπτικά. Αλλά το ζήτημα δεν τελειώνει εδώ.

Προτού διατυπώσει τον παραπάνω νόμο περί ανταπόδοσης, ο Ιεχωβά Θεός είπε στο έθνος του Ισραήλ μέσω του Μωυσή: «Δεν πρέπει να μισείς τον αδελφό σου μέσα στην καρδιά σου. . . . Δεν πρέπει να παίρνεις εκδίκηση ούτε να μνησικακείς». (Λευιτικό 19:17, 18) Ναι, η δήλωση «μάτι αντί ματιού, δόντι αντί δοντιού» πρέπει να εξεταστεί μέσα στο γενικό πλαίσιο ολόκληρης της διαθήκης του Νόμου, για τον οποίο ο Ιησούς είπε ότι συνοψίζεται σε δύο εντολές: «Πρέπει να αγαπάς τον Ιεχωβά τον Θεό σου με όλη σου την καρδιά και με όλη σου την ψυχή και με όλη σου τη διάνοια» και «Πρέπει να αγαπάς τον πλησίον σου όπως τον εαυτό σου». (Ματθαίος 22:37-40) Πώς, λοιπόν, πρέπει να αντιδρούν οι αληθινοί Χριστιανοί αν αντιμετωπίζουν κάποια αδικία;

Να Ακολουθείτε την Οδό της Ειρήνης

Η Γραφή παρουσιάζει τον Ιεχωβά ως “τον Θεό της ειρήνης” και παροτρύνει τους λάτρεις του να “επιζητούν ειρήνη και να την επιδιώκουν”. (Εβραίους 13:20· 1 Πέτρου 3:11) Αλλά φέρνει πράγματι αποτελέσματα μια τέτοια πορεία ενέργειας;

Στη διάρκεια της επίγειας διακονίας του Ιησού, οι εχθροί του τον έφτυσαν, τον μαστίγωσαν και τον δίωξαν, ένας στενός του σύντροφος τον πρόδωσε, ακόμη δε και οι ίδιοι οι ακόλουθοί του τον εγκατέλειψαν. (Ματθαίος 26:48-50· 27:27-31) Πώς αντέδρασε εκείνος; «Όταν τον εξύβριζαν, δεν ανταπέδιδε εξυβρίζοντας», έγραψε ο απόστολος Πέτρος. «Όταν υπέφερε, δεν απειλούσε, αλλά παρέδιδε τον εαυτό του σε εκείνον που κρίνει δίκαια».​—1 Πέτρου 2:23.

«Ο Χριστός υπέφερε για εσάς», εξήγησε ο Πέτρος, «αφήνοντάς σας υπόδειγμα για να ακολουθήσετε τα ίχνη του πιστά». (1 Πέτρου 2:21) Ναι, οι Χριστιανοί παρακινούνται να μιμούνται τον Ιησού, ακόμη και όσον αφορά την αντίδρασή του στις αδικίες. Σχετικά με αυτό, ο ίδιος ο Ιησούς είπε στην Επί του Όρους Ομιλία: «Να αγαπάτε τους εχθρούς σας και να προσεύχεστε για εκείνους που σας διώκουν· ώστε να αποδειχτείτε γιοι του Πατέρα σας που είναι στους ουρανούς».​—Ματθαίος 5:44, 45.

Πώς αντιδρούν εκείνοι που εκδηλώνουν χριστοειδή αγάπη όταν αδικούνται ή νομίζουν ότι αδικούνται; Το εδάφιο Παροιμίες 19:11 αναφέρει: «Η ενόραση του ανθρώπου ασφαλώς καταστέλλει το θυμό του, και είναι ωραίο το να παραβλέπει την παράβαση». Επίσης, εφαρμόζουν την εξής νουθεσία: «Να μην αφήνεις τον εαυτό σου να νικιέται από το κακό αλλά να νικάς το κακό με το καλό». (Ρωμαίους 12:21) Τι αντίθεση με το εκδικητικό πνεύμα που είναι τόσο διαδεδομένο στον κόσμο σήμερα! Η αληθινή Χριστιανική αγάπη είναι δυνατόν να μας βοηθήσει να υπερνικήσουμε την παρόρμηση για εκδίκηση και έτσι “να παραβλέψουμε την παράβαση”, επειδή η αγάπη «δεν κρατάει λογαριασμό για το κακό».​—1 Κορινθίους 13:5.

Μήπως αυτό σημαίνει ότι, αν πέσουμε θύμα εγκληματικής ενέργειας ή δεχτούμε κάποια άλλη απειλή, πρέπει απλώς να το υποστούμε αυτό παθητικά; Και βέβαια όχι! Όταν ο Παύλος είπε: «Να νικάς το κακό με το καλό», δεν εννοούσε ότι ο Χριστιανός πρέπει να θεωρεί το μαρτυρικό θάνατο αυτοσκοπό. Τουναντίον, όταν δεχόμαστε επίθεση, ασφαλώς και έχουμε το δικαίωμα να υπερασπιστούμε τον εαυτό μας. Αν κινδυνεύσει η σωματική σας ακεραιότητα ή η περιουσία σας, μπορείτε να επιλέξετε να καλέσετε την αστυνομία. Αν το ζήτημα περιλαμβάνει κάποιον στην εργασία ή στο σχολείο, υπάρχουν αρμόδιες αρχές στις οποίες μπορούμε να απευθυνθούμε.​—Ρωμαίους 13:3, 4.

Ωστόσο, είναι καλό να θυμόμαστε ότι σε αυτό το σύστημα πραγμάτων η αληθινή δικαιοσύνη μπορεί να είναι δυσεύρετη. Μάλιστα, πολλοί έχουν σπαταλήσει όλη τους τη ζωή επιζητώντας δικαιοσύνη, αλλά το μόνο που κατάφεραν ήταν να τους καταφάει η πίκρα και η δυσαρέσκεια όταν δεν εκπληρώθηκαν οι προσδοκίες τους.

Τίποτα δεν χαροποιεί περισσότερο τον Σατανά από το να βλέπει τους ανθρώπους να αλληλοσπαράσσονται από εκδίκηση και μίσος. (1 Ιωάννη 3:7, 8) Είναι πολύ καλύτερο να θυμόμαστε τα λόγια της Γραφής: «Να μην παίρνετε εκδίκηση για τον εαυτό σας, αγαπητοί, αλλά να αφήνετε τόπο για την οργή του Θεού· διότι είναι γραμμένο: “Η εκδίκηση είναι δική μου· εγώ θα ανταποδώσω, λέει ο Ιεχωβά”». (Ρωμαίους 12:19) Αφήνοντας τα ζητήματα στα χέρια του Ιεχωβά, γλιτώνουμε από πολλή οδύνη, οργή και βία.​—Παροιμίες 3:3-6.